“QUTADG’U BILIG”DA KELGAN JUFT SO’ZLAR SEMANTIKASI O’ZIGA XOS XUSUSIYATLARI
Keywords:
Qutadgʻu bilig, Yusuf Xos Hojib, juft so‘zlar, semantika, qadimgi turkiy til, badiiy uslub, sinonimiya, antonimiya, davlat falsafasi, hikmatli so‘zlar, poetik birlik, til uslubiyati.Abstract
Ushbu maqolada Yusuf Xos Hojibning “Qutadgʻu bilig” asarida ishlatilgan juft so‘zlarning semantik xususiyatlari tahlil qilinadi. Juft so‘zlar qadimgi turkiy til poetikasi va stilistikasi doirasida qanday badiiy va semantik yuklama kasb etishi, ularning sinonimik, antonimik va sintaktik juftlik shaklida qo‘llanishi izohlanadi. Asardagi juft so‘zlar orqali ijtimoiy-siyosiy tushunchalar, axloqiy qadriyatlar, shaxsiy kamolot va davlat boshqaruvi bilan bog‘liq masalalar qanday yoritilgani haqida ilmiy fikrlar bayon etiladi. Jumladan, “dil-jon”, “yuz-ko‘z”, “to‘g‘ri-yalg‘on”, “ilm-aql” kabi juft so‘zlar o‘rganilib, ular orqali Yusuf Xos Hojibning adabiy-estetik qarashlari va davr ma’naviyati aks ettiriladi. Maqolada, shuningdek, juft so‘zlarning musiqiylik, tasviriylik va ifoda kuchini oshiruvchi badiiy vosita sifatidagi roli ham ko‘rsatib berilgan.
References
1. Yusuf Xos Hojib. Qutadg‘u bilig. – Toshkent: Fan nashriyoti, 1971. (Rasuljonov N., Mamatov N. tarjimasi va izohlari bilan)
2. Zohidov N. Qutadg‘u bilig – ibrat maktabi. – Toshkent: G‘afur G‘ulom nomidagi adabiyot va san’at nashriyoti, 1990.
3. Qayumov M. O‘rta asrlar turkiy adabiyoti. – Toshkent: O‘zbekiston Milliy Ensiklopediyasi, 2003.
4. Karimov I. Til va tafakkur tarixida “Qutadg‘u bilig”ning o‘rni. – “Til va adabiyot” jurnali, 1998, №3.
5. Qodirov A. Qutadg‘u bilig – qadimgi turkiy til yodgorligi. – “Filologiya masalalari”, 2005, №1.
6. Usmonov O. Yusuf Xos Hojib va uning asarida davlat va axloq masalalari. – Toshkent: Yozuvchi, 2007.
7. Salohiy M. Turkiy adabiyotning ildizlari. – Toshkent: O‘zbekiston, 2005.
8. Normurodov B. Qutadg‘u biligdagi hikmatlar va badiiylik. – “Sharq yulduzi” jurnali, 2012, №4.
9. Erkinov A. Qutadg‘u bilig: Tarixiy-madaniy tahlil. – “Adabiyot va san’at”, 2010, №6.
10. Habibullaev H. Turkiy adabiyot tarixi (I qism). – Toshkent: TDPU, 2008
Published
Issue
Section
License
Copyright (c) 2025 Berdineva Gulbahor, R.A. Alimuxamedov (Author)
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
All Rights Reserved.
