IQTISODIY INTEGRATSIYA VA IJTIMOIY TENGLIK: GLOBAL TENDENSIYALAR TAHLILI

Abstract

Ushbu maqola iqtisodiy integratsiya va ijtimoiy tenglik o‘rtasidagi munosabatlarni global tendensiyalar nuqtai nazaridan O‘zbekiston misolida tahlil qiladi. 2012-2024 yillar davomida iqtisodiy integratsiya ko‘rsatkichlari (xalqaro savdo hajmi, to‘g‘ridan-to‘g‘ri xorijiy investitsiyalar) va ijtimoiy tenglik omillari (Gini koeffitsiyenti, daromadlar taqsimoti) o‘rtasidagi bog‘liqlik ekonometrik usullar yordamida o‘rganiladi. Tadqiqotda globalizatsiya jarayonlari, xususan, O‘zbekistonning Jahon Savdo Tashkiloti (JST)ga a’zo bo‘lishga tayyorgarlik jarayoni va iqtisodiy siyosatning ijtimoiy tenglikka ta’siri muhokama qilinadi. Natijalar iqtisodiy integratsiyaning ijtimoiy tenglikka ijobiy ta’sir ko‘rsatishini, lekin bu ta’sirning mahalliy siyosat va institutsional omillarga qattiq bog‘liq ekanligini ko‘rsatadi. Masalan, 2023-yilda O‘zbekistonning eksport hajmi 22 milliard AQSh dollarini tashkil etib, bu iqtisodiy integratsiyaning o‘sishiga yordam berdi, ammo Gini koeffitsiyenti 0.35 dan 0.38 ga oshib, daromadlarning notengligini ko‘rsatadi. Tadqiqot iqtisodiy integratsiya strategiyalarini ijtimoiy adolat bilan muvozanatlash uchun amaliy takliflar ishlab chiqishga qaratilgan. Ekonometrik tahlil orqali regressiya va korrelyatsiya modellaridan foydalanilib, iqtisodiy integratsiya ko‘rsatkichlarining ijtimoiy tenglikka ta’sir darajasi aniqlanadi. Ushbu tahlillar global tendensiyalarni O‘zbekiston sharoitida sinovdan o‘tkazish orqali iqtisodiy siyosatni takomillashtirishga hissa qo‘shadi.