TA’LIM TIZIMIDA RAQAMLI TEXNOLOGIYALARDAN FOYDALANISH

Abstract

Bugungi kunda raqamli texnologiyalar shiddat bilan rivojlanib boryapti va har bir sohada zamon bilan hamqadam odimlashni taqozo etmoqda. Axborot olish va foydalanish tezligi juda yiriklashgan hozirgi davrda ta’lim tizimida raqamli texnologiyalardan foydalanish ta’lim sifatini oshirish va ijtimoiy faol yoshlarni tarbiyalashda katta ahamiyatga ega. Bu esa o`z navbatida ta’lim sifatining u qadar yuqori bo`lishini ta’minlamagan. Xozirda ta’lim sifatini koʻtarishda ta’limni raqamlashtirish jarayoni boshlangan.Raqamli texnologiyalarning hayotning barcha jabhalariga kirib borishi ommaviy xodimlardan ta’limning yangi sifatini talab qiladi [1]. Ijtimoiy soha va ta’lim sohasida ham oʻzgarishlar roʻy bermoqda. Tabiiy resurslar va arzon ishchi kuchi garchi muhim boʻlsada, ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyotning ikkinchi darajali omillariga aylanadi. Hozirgi ta'lim tizimi yaratayotgan asosiy savodxonlik endi yetarli emas. Muvaffaqiyatli texnologik inqilob doimo oʻzi bilan yaratadigan muammolarni hal qilish vositalarini olib keladi va axborot (raqamli)  bundan mustasno emas. Ta'limda raqamlashtirish - bu "hayot va mehnatga tayyorgarlik" emas, balki "uzluksiz ta'lim va hayot davomida shaxsiy rivojlanish". Global axborot tizimlari va sun'iy intellekt texnikalarining koʻpayishi bunga erishish uchun zarur boʻlgan oʻzgarishlarni amalga oshirishga yordam beradi. Bulutli hisoblash, ommaviy yuqori tezlikdagi internet, aqlli raqamli vositalarning keng joriy etilishi va virtual reallik texnologiyalarining keng joriy etilishi munosabati bilan ushbu maqsadga erishish ayniqsa muhimdir.Raqamlashtirish davrida kompetensiyalarni shakllantirish va moslashish qobiliyatini rivojlantirishga koʻproq e’tibor qaratish zarur. Oʻrganish uchun zarur boʻlgan fan yoʻnalishlari sonini kamaytirish qolgan materialni oʻzlashtirishni sezilarli darajada chuqurlashtirishga va kerakli qobiliyatlarni shakllantirishga maksimal darajada e'tibor berishga imkon beradi. Natijada talabalar fan yoʻnalishlarining istalgan boʻlimlarini (zarurat tug‘ilganda) mustaqil oʻzlashtira oladilar. Olimlardan Kramarenko N.S., Kvashin A.Yu., Karakozova S.D., Uvarova A.Yu., Akimova O.B. tomonidan olib borilgan tadqiqotlar shuni koʻrsatdiki, resurslar cheklanganligi va pedagoglarning raqamli savodxonligi yetarli emasligi sababli raqamli transformatsiya taʼlim tashkilotlariga kech va notekis taʼsir koʻrsatmoqda, shuning uchun taʼlim sohasidagi islohotlar soʻnggi oʻn yilliklarda amalga oshirilgan ishlar samarasiz ekanligi isbotlandi [1]. Mahalliy va jahon tajribasi shuni koʻrsatadiki, ta'lim jarayoni ishtirokchilari uchun raqamli texnologiyalarning mavjudligi ta'lim ishlari samaradorligini oshirish uchun zarur, ammo yetarli shart emas [2]. Raqamli texnologiyalardan foydalanish ayniqsa bulutli hisoblash, ommaviy yuqori tezlikdagi internet, aqlli raqamli vositalarni keng joriy etish, sun’iy intellekt usullarini qoʻllash va virtual reallik texnologiyalarini keng joriy etish bilan bog‘liq holda dolzarbdir. Bugungi kunda raqamli texnologiyalarning rivojlanishi rivojlangan mamlakatlarda standartlashtirilgan mahsulotlarni ommaviy ishlab chiqarishdan ommaviy foydalanish mumkin boʻlgan moslashtirilgan mahsulotlarni moslashuvchan ishlab chiqarishga oʻtishga olib keldi. Shu bilan birga, ta’lim sohasida oʻquv jarayonini natijaga yoʻnaltirilgan va oʻquvchiga yoʻnaltirilgan tashkil etishga oʻtish boʻyicha ishlar boshlandi. Har bir talaba puxta tabiatshunoslik va gumanitar tayyorgarlikdan oʻtadi va zamonaviy kompetensiyalarni rivojlantiradi. Oʻquv jarayonida yuzaga keladigan muammolar bilan bog'liq vaziyat asta-sekin va hali toʻliq emas, balki hal qilinmoqda, lekin bu eng muhimi emas, balki raqamli transformatsiya davrida turli xil ta'lim shakllarini rivojlantirish va oʻzlashtirishni davom ettirish kerak; oʻquv jarayonida raqamli texnologiyalardan faol foydalanish, bugungi kunda raqamli texnologiyalarning oʻquv jarayonidagi oʻrni va roli haqidagi g‘oya yana bir bor oydinlashdi. Ular oʻqishdan orqada qolmasdan ta'limni oʻzgartirish va oʻquv jarayonini shaxsiylashtirilgan tashkil etishga oʻtish vositasi sifatida koʻrila boshlandi. Ularni tarqatish boʻyicha oʻzgaruvchan kutishlar va ulardan foydalanish istiqbollari muhokama qilinadi. Ta'limni axborotlashtirishning markaziy masalalaridan biri oʻquvchilarning axborot-kommunikatsiya kompetentsiyasini shakllantirishdir. Raqamli texnologiyalarni innovatsion joriy etish orqali oʻqitish amaliyotini barcha bosqichlarda oʻzgartirish an’anaviy ta’limning sezilarli yaxshilanishiga va sifat jihatidan yangi natijalarni shakllantirishga, har bir talaba salohiyatini rivojlantirishga olib kelishi mumkin. Aynan mana shunday transformatsiyalar ta’limning raqamli transformatsiyasining ajralmas qismi hisoblanadi. Shunday qilib, raqamli texnologiyalardan foydalanish va ulardan oʻquv jarayonida faol foydalanish jadal sur'atlar bilan kengayib borayotganiga qaramay, ular bilan toʻyingan muhitda murakkab muammolarni muvaffaqiyatli hal qila oladiganlar soni oʻqitilganlarning faqat kichik qismini tashkil etadi, ammo soʻnggi paytlarda yillar davomida ularning soni ortib bormoqda.Ta’lim tizimi ishini shunday oʻzgartirish kerakki, ta’lim muassasalari bitiruvchilarining umumiy savodxonligi va nostandart masalalarni yechish qobiliyati zamonaviy intellektual kompyuter tizimlarinikidan yuqori boʻlsin. Oʻqituvchilar oʻquvchilarga oʻz ta'limini qoʻllab-quvvatlash uchun texnologiyadan qanday qilib toʻg'ri foydalanishni, oʻquv maqsadlari uchun ushbu texnologik vositalar va qurilmalar bilan qanday oʻzaro aloqada boʻlishni koʻrsatishlari kerak, shunda bunday bitiruvchilar soni koʻpayadi va yangi raqamli boʻlinish torayadi.