TA’LIM SOHASIDA RAQAMLI TEXNOLOGIYALARNING OʻRNI VA VAZIFASI

Abstract

Bugungi kunda taʼlimda raqamli texnologiyalarning samaradorligi quyidagi asosiy yoʻnalishlarda tasdiqlangan:

- Boshqa barcha sohalarda boʻlgani kabi ta’lim sohasida ham raqamlashtirish tashkiliy vazifalarni soddalashtiradi. Oliy ta’limda HEMIS va shunga oʻxshash platformalar ma'lumotlarni yozib olish va uzatish, talabalarga topshiriq berish va testlar orqali ularning bilimlarini tekshirish, talabalarning har biri uchun individual jadval yaratish imkonini beradi.

- Raqamlashtirish maktab oʻquvchilari va talabalar uchun ta’limni yanada qulaylashtiradi. Shunday qilib, gibrid oʻqitish imkoniyatlari, ba'zi talabalar oʻqituvchi bilan sinfda boʻlsa va ba'zilari uydan masofadan bog'langanda, maktab oʻquvchilari va talabalarga jismoniy jihatdan qatnasha olmaganlarida (masalan, kasallik tufayli) darslarni qoldirmaslikka imkon beradi. Raqamli texnologiyalar odatiy sinf formati bilan bir qatorda qoʻllanilganda aralash ta’lim imkoniyatini oshirishga va oʻrganishni individuallashtirishga yordam beradi: koʻproq qobiliyatli oʻquvchilarga murakkabroq mavzular va mashg‘ulotlar beriladi, zaif oʻquvchilarga esa ular uchun eng qiyin mavzular ustida ishlashga yordam beradi. Toʻliq onlayn dasturlar bilan siz jismoniy jihatdan istalgan joydan turib istalgan mavzuni oʻrganishingiz va imtihon topshirishingiz mumkin.

Onlayn ta’lim an'anaviy formatga qaraganda ancha kengroq ta'lim mazmuniga kirish imkonini beradi. Dunyoning yetakchi universitetlarining ommaviy kurslarida  oʻtkazadigan yirik onlayn platformalar (Coursera va boshqa shunga oʻxshash loyihalar) dunyoning istalgan burchagidan kelgan odamga, masalan, Garvard yoki Moskva davlat universitetidan ma'ruzalarni tinglash imkonini beradi. Bunday platformalar paydo boʻlgunga qadar faqat tegishli universitetlar talabalari bunday imkoniyatga ega edi, lekin hamma ham u yerga oʻqishga kirish imkoniga ega emas. Hozirgi kunda turli universitetlar oʻz dasturlariga boshqa yetakchi universitetlarning tayyor ma'ruza kurslarini kiritishlari mumkin.

Internetdagi onlayn ta'lim mazmunining xilma-xilligi faqatgina kurslar bilan kifoyalanmaydi. Mavzu tushunarsiz boʻlib qolsa, talabalar uchun boshqa oʻqituvchining ma’ruzasini koʻrish yoki oʻqish, shuningdek, turli mashqlar, masala va misollar yordamida bilimlarni mashq qilish imkoniyati bordir. Raqamli yechimlar har bir talaba uchun alohida koʻplab yangi, takrorlanmaydigan vazifalarni yaratishga imkon beradi.

Virtual muhit xavfsiz muhitda hayot koʻnikmalarini mashq qilish imkonini beradi. Agar biror narsani darhol "hayotdagidek" qilish xavfli, imkonsiz yoki juda qimmat boʻlsa (masalan, siz darhol tibbiy oliygoh talabasini haqiqiy bemor bilan operatsiya stoliga qoʻya olmaysiz, yoki siz talaba-uchuvchini haqiqiy samolyot boshqaruviga qoʻyolmaysiz.), yordamga VR texnologiyalar keladi.

Raqamli ta'lim insonga ma'lumotlarni toʻplash va ta'lim jarayonini yaxshilash uchun tahlil qilish imkonini beradi. Oʻrganish analitikasi nafaqat keng koʻlamli ta'lim tizimlarida boshqaruv vositasi boʻlib, balki  bir nechta guruhlar bilan ishlaydigan oʻqituvchi uchun ham foydali boʻlishi mumkin; Maxsus onlayn test oʻqituvchilarga oʻz guruhlaridagi qiyinchiliklarini yoki aksincha, ilgari koʻrmagan muvaffaqiyatlarini koʻrishga imkon berganiga misollar mavjud. Bu ma'noda texnika barchaga  xolis baho beradi.

Davlat dasturlari istalgan darajada keng koʻlamli boʻlishi mumkin, ammo barcha g'oyalar ham amalga oshirilmaydi. Asosiy muammolar orasida tadqiqotchilar va amaliyotchilar quyidagilarni ta'kidlashadi:

• qamrov va sifat jihatidan shahar va qishloq maktablarida internet va zarur jihozlarning notekis taqsimlanishi;
• universitet professor-oʻqituvchilari oʻrtasida texnologiya va maxsus dasturiy ta’minot bilan ishlash boʻyicha kompetensiyaning yoʻqligi;
• raqamli vositalar boʻyicha samarasiz malaka oshirish kurslari;
• ta’lim muassasasi ma’muriyati tomonidan tasdiqlangan an’anaviy pedagogik yechimlarga e’tibor qaratish;
• oʻqituvchilarning real soʻrovlari va muammolariga javob beradigan texnik yechimlarning yoʻqligi;
• oʻqituvchilar tomonidan innovatsiyalarga ishonchsizlik;
• masofaviy ta'lim boʻyicha talabalar oʻrtasida aldashning koʻpayishi.

Yuqori sifatli ta'lim darajasiga erishish uchun oʻqituvchilarni samarali texnologiya integratsiyasini osonlashtiradigan oʻqitish sharoitlari bilan ta'minlash,  ta’lim tizimiga raqamlashtirishni kiritish, dasturiy ta'minot va tarmoq infratuzilmasidan foydalanish talab etiladi.

Ta'limni raqamlashtirish koʻplab afzalliklarga ega boʻlib, oʻrganishni yanada qiziqarli va samarali qiladi, ta'lim resurslarini esa yanada qulayroq va adolatli qiladi. Ta'lim sohasidagi yutuqlar  kelajakda  ta'limni shakllantirishda  hal qiluvchi rol oʻynaydi va ta'lim sohasida raqamli texnologiyalarga asoslangan  yangi bosqich boshlanishini belgilab beradi.

Muxtasar qilib aytganda, raqamlashtirish oʻqituvchi va u bilan jonli muloqotda boʻlgan an'anaviy ta'lim formatini oʻrnini bosa olmaydi. Bu, bir tomondan, an'anaviy formatga muqobil boʻlsa, ikkinchi tomondan, uni qoʻllab-quvvatlash vositasidir.