TA’LIM JARAYONIDA MULTIMEDIALI O'QITISH VOSITALARIDAN FOYDALANISH ASOSLARI

Abstract

Multimedia - zamonaviy texnik va dasturiy vositalardan foydalangan holda interaktiv dasturiy ta'minot nazorati ostida vizual va audio effektlarning oʻzaro ta'siridir. Shu oʻrinda matn, ovoz, grafik, fotosuratlar, videolarni bitta raqamli tasvirda birlashtiradi. Multimedia odatda bir vaqtning oʻzida bir nechta media formatlaridan foydalanishni oʻz ichiga oladi.

Multimedia texnologiyalaridan foydalanish

1) multimedia taqdimotlaridan foydalangan holda darslar kompyuter sinflarida multimedia proyektorlari, rezident ma'lumotnomalar, avtomatlashtirilgan oʻquv tizimlari, turli xil dasturlarning video yozuvlari va boshqalardan foydalangan holda oʻtkaziladi;

2) amaliy mashg’ulotlarda har bir talabaga alohida kompyuter ajratilishi kerak, bunda uning sinf kodi va talabaning familiyasi koʻrsatilgan shaxsiy papkasini yaratish maqsadga muvofiqdir;

 3) individual yondashuvni, shu jumladan individuallashtirilgan oʻquv dasturlarini, koʻp bosqichli vazifalar bankini (amaliy mashg'ulotlar va laboratoriya ishlari uchun) keng qoʻllash kerak;

4) mashg'ulotlarning muhim qismini ishbilarmon oʻyinlar shaklida oʻtkazish maqsadga muvofiqdir;

 5) loyihalar usuli keng qoʻllanilishi kerak, uning doirasida izchillik va uzluksizlik tamoyillariga rioya qilish kerak; demak, bitta global vazifa barcha amaliy (laboratoriya) va hisoblash va grafik ishlarda izchil bajarilishi, toʻldirilishi va kengaytirilishi, uyg’un yaxlit tizimda mujassamlanishi;

 6) dasturning asosiy boʻlimlarini parallel va konsentrik oʻrganish imkoniyatini ta'minlash kerak; bu talabalarga kursni oʻzlashtirgani sari butun materialni taqdim etishning yaxlitligini yoʻqotmasdan, har bir boʻlim boʻyicha tobora chuqurroq bilim olish imkonini beradi;

7) muammoli oʻqitish usulini kengroq qoʻllash, oʻquvchilar tomonidan oʻquv jarayonida foydalanish mumkin boʻlgan real dasturlar (hujjatlar, jadvallar, ma’lumotlar bazalari) ishlab chiqilishini ta’minlash zarur.

Ta'limda multimedia texnologiyalaridan foydalanish imkoniyatlari aniq afzalliklar bilan tavsiflanadi: - bilimlarni oʻzgaruvchan egallash usullarini nozik sozlash; - individual shaxsiy fazilatlarni rivojlantirish; - oʻquv jarayonlarida faol ishtirok etish.

Multimedia texnologiyalarini qoʻllash quyidagilarga boʻlinadi:

- umumiy yoki individual foydalanish;

- professionallar yoki oddiy iste'molchi uchun;

- interaktiv va interaktiv boʻlmagan foydalanish uchun;

- ma'lumotdan mahalliy yoki masofadan foydalanish.

Multimediali oʻqitish texnologiyalari oʻquv jarayonini boyitadi, oʻquv ma'lumotlarini idrok etish jarayonida oʻquvchining aksariyat hissiy komponentlarini jalb qilgan holda oʻrganishni yanada samarali qiladi.

Interfaol multimediya vositalari orqali oʻqitish oʻquv materialining mazmuniy komponentlarini keng koʻlamda tizimga keltirishga koʻmaklashadi, ta'lim oluvchilarga ta'limning toʻliq yoki qisqartirilgan variantlarini erkin tanlash va oʻtish imkonini beradi. Ta'lim vositalarining yangi shakli nafaqat muloqot, axborotlarni uzatish uchun yangi imkoniyatlarning vujudga kelishiga, balki an'anaviy ta'lim va ma'lum ommaviy axborot vositalari bilan taqqoslaganda zamonaviy madaniyatda oʻzgacha oʻrin olgan yangi muammolarning, yechimlarning, yangi kesishish nuqtalarining vujudga kelishi uchun ham imkoniyatlar yaratadi. Samarali ishlab chiqilgan ta'lim muhiti (shu jumladan, multimediali ta'lim muhiti) quyidagi 4 ta elementni oʻz ichiga qamrab oladi:

1. Axborotlarni aks ettirish.
2. Ishni nimadan boshlash va qanday davom ettirish boʻyicha qoʻllanma.
3. Tushunish va xotirada saqlab qolish uchun mashqlar.
4. Oʻtilganlarni takrorlash yoki keyingi bosqich (qadam)ga oʻtish zarurligini aniqlash uchun oʻzini baholash.

Ushbu toʻrtta element elektron oʻquv resurslaridan foydalangan holdagi ta'limda yoki an'anaviy ta'lim turlari bilan boʻlgan kombinatsiyalarda ishlatilishi mumkin. Elementlarning barchasini multimediasiz ishlatish mumkinligiga qaramasdan, multimediada ushbu elementlardan foydalanish ularni yanada samaraliroq va muhimroq qiladi.

Multimediyada gipermedia tushunchasi mavjud boʻlib,  bunda multimedia ob'ektlari oʻrtasida harakatlanish uchun gipermatnli havolalar bilan bog'langan kompyuter fayllari tushuniladi. Internet texnologiyalari maktablarda kompyuter sinflarini tashkil qilish uchun jozibador, ammo dolzarb ma'lumotlarni olish imkoniyati, deyarli butun dunyo bilan muloqotni tashkil qilish imkoniyati bilan bog'liq afzalliklarga ega boʻlib, ularning jiddiy kamchiliklari bor: bu qiyinchiliklar yomon aloqa liniyalariga ega boʻlgan katta hajmdagi ma'lumotlar bilan ishlash (va Rossiya Federatsiyasining chekka hududlari va qishloq joylarida koʻpchilik), aloqa liniyalarisiz ishlashning mumkin emasligi. Ushbu kamchiliklar CD ROM va DVD disklari deb ataladigan optik kompakt disklardan foydalanish bilan bartaraf etiladi.